Gevangen door de hebzucht

Geïnspireerd door een uitspraak van Plato "Wie rijk wil zijn, moet niet zijn vermogen vermeerderen maar zijn hebzucht verminderen" heb ik de afgelopen tijd nagedacht over en geobserveerd hoeveel invloed hebzucht op ons handelen van alledag heeft. Mijn conclusie: door een voortdurende verspreiding van illusies over de maakbaarheid van een gelukkig leven heeft hebzucht de afgelopen jaren in de Westerse landen flink om zich heen geslagen.

Niet alleen de falende directeuren die met gigantische vertrekbonussen aan de haal gaan en de verkoop van slechte leningen tegen idioot hoge provisies zijn mij opgevallen. Maar ook elkaar wegduwende vrouwen bij een rek kleding die in de uitverkoop is. Loterijen met hoofdprijzen van tientallen miljoenen euro’s terwijl een groot deel van de wereld honger lijdt en in diepe armoede leeft. Gesprekken van wachtende ouders bij school die veelal over geld en bezittingen gaan. Programma's op televisie die doordrenkt zijn van hebzucht en prikkels tot hebzucht en om de tien minuten worden onderbroken door een even lang durend reclameblok. Uitpuilende speelgoedkasten en overvolle garderobes. En natuurlijk moet je tegenwoordig beschikken over de duurste smartphone en de nieuwste tablet, anders tel je niet mee.

Ook ik bezwijk weleens onder de constante druk om te consumeren en de prikkels van hebzucht. Bijvoorbeeld als ik met mijn zoontje door de supermarkt loop en er een zakje mierzoete snoepjes in Walt Disney verpakking op peuter ooghoogte in de schappen ligt. Of als er een lekker goedkoop stukje vlees in de schappen van de supermarkt ligt wat aan de lopende band is geproduceerd en met water is ingespoten om meer gewicht te krijgen. Of als ik een bijdetijdse blouse in de kledingwinkel zie hangen met een minuscuul vlaggetje, waarmee ik toch wat representatiever overkom op mijn omgeving. Je ontkomt er tegenwoordig niet meer aan, iedereen wordt in meer of mindere mate weleens gevangen door de hebzucht.

Hebzucht op zichzelf hoeft niet verkeerd te zijn, zolang de dingen die wij (willen) hebben worden ingezet als middel om een hoger doel te bereiken. Echter lijkt het er nu op dat het zover is gekomen dat het hebben van dingen een doel op zich is geworden. Van waardecreatie is tegenwoordig veelal geen sprake meer. Er worden ons producten opgedrongen waar we totaal geen behoefte aan hebben of beter van worden. We worden continu geprikkeld door onze omgeving en schreeuwerige reclames die onze hebzucht naar deze producten aanwakkeren. Consumptie van onnodige goederen lijkt een dagelijkse bezigheid geworden. De manier waarop de vrije markt naar Angelsaksisch model nu werkt, wakkert alleen maar hebzucht aan. Het Angelsaksische model heeft lange tijd het individualisme en het nemen van grote risico's gestimuleerd. Lange termijn denken heeft plaats gemaakt voor korte termijn denken, bonuscultuur en zelfverrijking aan de top.

"Meer, meer, meer .." is de norm in ons Westerse leven geworden. Over het algemeen staat geld tegenwoordig gelijk aan aanzien en is hebzucht een manier geworden om aanzien te verwerven. Kan men vanwege financiële redenen een keer geen cruisevakantie maken of kan er geen nieuwe auto worden gekocht, dan wordt er in de gesprekken op feestjes en partijen al snel een smoes bedacht om het aanzien niet te verliezen. Of men sluit een slechte lening af om toch op cruisevakantie te kunnen gaan of toch die nieuwe auto te kunnen kopen. Men wil minimaal hetzelfde hebben als het jaar ervoor en minimaal hetzelfde als wat anderen hebben. Zo lijkt de aanbidding van de Mammon inmiddels hele lagen van de bevolking een nieuwe zin van het leven te hebben gegeven. Iemand die als geen ander weet had van de opkomende cultuur van de onbegrensde en verslavende hebzucht, was Majoor Bosshardt. Tot op hoge leeftijd reed zij in haar Fiat Panda rond om mensen in nood te helpen. Die auto was haar enige luxe. Een terugkerende vraag voor haar was: "Mensen willen altijd maar meer, meer, meer. Maar op een gegeven moment is er toch niet meer?".

Wat is werkelijk belangrijk in het leven? Wat willen we bereiken? .. en welke middelen kunnen we daarvoor inzetten? We moeten af van het idee dat geld en bezit een doel op zich is. Geld moet weer worden waarvoor het bedoeld is: een handig ruilmiddel om producten mee te kunnen verhandelen. En dit alles om een hoger doel te bereiken.

Door Martin Mulder
Maart 2012